Doğu Hikâyeleriyle Psikoterapi: Psikoterapide Araç Olarak Hikayeler

Pozitif Psikoterapi Nedir?

 Psikoloji ile ilgileniyorsanız, üniversitede bu bölümden ders almış ya da elinize geçen birkaç psikoloji kitabını okumuşsanız psikoterapi kuramlarından haberdarsınızdır. Bunlardan hiçbirini deneyimlememiş olsanız bile haberdarsınız. Nasıl mı? Bilinçaltı kelimesini dünyamıza sokan Freud ve onun Psikoanalalitik kuramıyla. Peki nedir bu psikoterapi?

 Uzun ve karmaşık açıklamalara girmeden, TDK’da tanımlanmış şekliyle: “Hekimin hastayı etkilemek için kullandığı söz veya davranışa dayalı psikolojik yöntemlerin bütünü.”. Bir tedavi yöntemi psikoterapi: ruhu iyileştirme amacı güden. Psikolojinin bir bilim haline gelmesinden bu yana, bir yandan birbirini tamamlayan bir yandan birbirini eleştiren birçok psikoterapi kuramı ortaya atılmıştır. Pozitif psikolojide bu terapi kuramlarından biri.

 Bu psikoterapi yaklaşımının temel mantığı, ruhsal bozuklukların sadece belirtilerinin ortadan kaldırılması yoluyla düzenlenemeyeceği aynı zamanda bireylerde olumlu duyguların yükseltilmesi, bireylerin karakterlerinin güçlendirilmesi ve yaşamlarına anlam yüklemeleri ile de etkili bir şekilde düzenlenebileceği üzerinde durmaktır. Eğer bireylerin psikolojik yapılarına pozitif kaynaklar eklenirse, ilerleyen süreçte olumsuz durumlarla karşılaştıkları zaman bu yapıların koruyucu etkileri olacaktır. (Eryılmaz, 2017) 

 Okuduğumuz, bildiğimiz, duyduğumuz terapi yöntemleri çatışmalara ve problemlere odaklıyken bu psikoterapi yaklaşımında pozitif konulara odaklanılır. Yöntem olarak pozitif sonuçlar ortaya çıkaran mekanizmalar üzerinde durulur. Bize acı veren güçsüz hallerimiz yerine ruh halimizde iyilik durumunu arttıracak hallere odaklanılır.

 Pozitif Psikoterapi’de temel olarak dört yaklaşımdan söz edebiliriz: Seligman ve arkadaşlarının pozitif psikoterapisi, iyi oluş psikoterapisi, yaşam kalitesi terapisi ve  Peseschkian’ın pozitif psikoterapisi.

İran masallarını Batıya Taşıyan Psikiyatrist: Nossrat Peseschkian

Peseschkian, Doğu Hikayeleriyle Psikoterapi kitabının yazarı. Yazdıklarından yazarı ayırmamız mümkün değil çünkü kendi hikayesini anlatıyor bizlere. İran asıllı Almaya’da eğitim almış bir hekim ve 23 dilde 26 farklı kitabın yazarı Peseschkian. Pozitif Psikoterapi’ye kendi bakış açısıyla katkı sağlıyor.

 Nossrat Peseschkian ve arkadaşları (Peseschkian ve Tritt, 1998) beş yıllık bir süreye dayanan, 35 terapist ve 500 danışan ile yapılan uzun süreli etkililik çalışmalarında Pozitif Psikoterapinin depresyon, kaygı, agresyon, fobik reaksiyonlar, öğrenme bozuklukları ve pek çok psikosomatik semptomun tedavisinde etkili olduğu sonuçlarına ulaşmışlardır. Nossrat Peseschkian bu çalışmasından dolayı Almanya Federal Cumhuriyeti tarafından verilen Richard Mertens tıp ödülüne layık görülmüştür (Cope, 2014) .

  Peseschkian’nın pozitif psikoterapinin üç önemli ilkesi bulunmaktadır. Bu ilkeler; denge, konsültasyon ve umuttur. Danışanın, beden, başarı, ilişki ve gelecek/fantezi/maneviyat gibi boyutlarda dengeli bir yaşam sürdürmesi denge modeli anlamına gelmektedir. Konsültasyon ilkesi, danışanın sorunlarını çözmesinde çevresindeki bireylerle işbirliği kurulması anlamına gelmektedir. Umut, ise danışanlarının sorunlarını çözülmesinde yetenekli bireyler oldukları ve sorunların çözülebileceğine yönelik inançlarının olması anlamına gelmektedir (Peseschkian, 1980).

Doğu Hikâyeleriyle Psikoterapi: Teorinin Okuyucuya Anlatılmasındaki Boşluk

“Bu kitaptaki hikayelerin bazıları klasik Doğu edebiyatından alınmış olup, Hafız, Sadi, Mevlana’ın hikayelerinde uyarlanmıştır. Kitaptaki diğer hikayeler ise halk hikayeleridir. Bu hikayeler sözel olarak aktarılmış, fakat şimdiye kadar hemen hiç kimse onları yazma gayretinde bulunmamış, psikoterapiye ve sosyal yaşama uygulamamıştır.”

 Kitabın önsüzünde kültürler arası farkı bize bir örnekle açıklar. İşten eve yorgun argın gelen bireyin dinlenme şeklini ele alır. Doğu kültüründe kalabalık aileler ile misafirlerin bulunduğu sofralarda yemek yenilerek çay içilerek atılır yorgunluk. Batı’da ise birey tüm günün koşturmacasından sonra yalnız kalmak ister kimsenin dahil olmadığı bir alanda bireysel bir şekilde vakit geçirerek dinlenir. Bu örnekten yola çıkarak kültürlerarası farklılığının terapiye de yansıyacağını belirtir. Hikayeleri, peri masallarını, mitosları, kıssadan hisseleri ise kültürü oluşturan öğeler olarak ele alır.

 “Halk terapisinin bir unsuru olan hikayeler: iç çatışmalarda psikoterapi bilimsel bir disiplin haline gelmeden çok önce ilgilenmiştir. Hikayelerin yaşamdaki sorunlarla mücadelede nasıl kullanıldığına kelimenin en geniş anlamıyla nasıl psikoterapi olarak kullanıldığına sayısız örnek var.  Bu örneklerin belki en çok bilineni, ana çerçevesini akıl hastası bir hükümdarı nasıl tedavi edebileceğini gösteren bir hikayenin oluşturduğu Binbir Gece Masalları”.

     Peseschkian’ın pozitif psikoterapi yöntemini doğu hikayeleriyle şekillendirmesi kuram olarak ilginç gelip okuyucuya farklı bir bakış açısı vaat etse de ne yazık ki ben kitapta vaat edileni bulamadım. Hikayelerin içindeki alegorik açıklamaların yapılmaması, örneklerin bu açıklamalara oturtulmaması bence eksik notları kitabın.Pozitif psikoterapiyi araştırmak ve anlamak açısından katkı sağlasa da hikayeler bir okur olarak bana oldukça basit geldi ve yüz örnek hikayenin yer aldığı kitap beni tatmin etmedi. 

KAYNAKÇA

Eryılmaz, A. (2017) Pozitif psikoterapiler. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry 2017; 9(3) : 346-362.

Peseschkian N. (1980) Positive Family Therapy. New York, Springer.

Cope, T. (2014). Positive Psychotherapy: ‘Let the truth be told’. International Journal of Psychotherapy, Vol 18, (2), 62-71.